⸠انفاق سخاوت
وَأَنْفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ وَأَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ (١٩٥)بقره
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْنَاكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ يَوْمٌ لَا بَيْعٌ فِيهِ وَلَا خُلَّةٌ وَلَا شَفَاعَةٌ وَالْكَافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُونَ (٢٥٤)بقره
الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ثُمَّ لَا يُتْبِعُونَ مَا أَنْفَقُوا مَنًّا وَلَا أَذًى لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ (٢٦٢)قَوْلٌ مَعْرُوفٌ وَمَغْفِرَةٌ خَيْرٌ مِنْ صَدَقَةٍ يَتْبَعُهَا أَذًى وَاللَّهُ غَنِيٌّ حَلِيمٌ (٢٦٣)يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُبْطِلُوا صَدَقَاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَالْأَذَى كَالَّذِي يُنْفِقُ مَالَهُ رِئَاءَ النَّاسِ وَلَا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ صَفْوَانٍ عَلَيْهِ تُرَابٌ فَأَصَابَهُ وَابِلٌ فَتَرَكَهُ صَلْدًا لَا يَقْدِرُونَ عَلَى شَيْءٍ مِمَّا كَسَبُوا وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ (٢٦٤)بقره
وَمَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَتَثْبِيتًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ كَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ أَصَابَهَا وَابِلٌ فَآتَتْ أُكُلَهَا ضِعْفَيْنِ فَإِنْ لَمْ يُصِبْهَا وَابِلٌ فَطَلٌّ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ (٢٦٥)بقه
وَالَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ رِئَاءَ النَّاسِ وَلَا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَمَنْ يَكُنِ الشَّيْطَانُ لَهُ قَرِينًا فَسَاءَ قَرِينًا (٣٨)وَمَاذَا عَلَيْهِمْ لَوْ آمَنُوا بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَأَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقَهُمُ اللَّهُ وَكَانَ اللَّهُ بِهِمْ عَلِيمًا (٣٩)إِنَّ اللَّهَ لَا يَظْلِمُ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ وَإِنْ تَكُ حَسَنَةً يُضَاعِفْهَا وَيُؤْتِ مِنْ لَدُنْهُ أَجْرًا عَظِيمًا (٤٠)نسا
قُلْ أَنْفِقُوا طَوْعًا أَوْ كَرْهًا لَنْ يُتَقَبَّلَ مِنْكُمْ إِنَّكُمْ كُنْتُمْ قَوْمًا فَاسِقِينَ (٥٣)وَمَا مَنَعَهُمْ أَنْ تُقْبَلَ مِنْهُمْ نَفَقَاتُهُمْ إِلَّا أَنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَبِرَسُولِهِ وَلَا يَأْتُونَ الصَّلَاةَ إِلَّا وَهُمْ كُسَالَى وَلَا يُنْفِقُونَ إِلَّا وَهُمْ كَارِهُونَ (٥٤)
توبه
وَالَّذِينَ إِذَا أَنْفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَكَانَ بَيْنَ ذَلِكَ قَوَامًا (٦٧)
فرقان
الَّذِينَ يَتْلُونَ كِتَابَ اللَّهِ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلَانِيَةً يَرْجُونَ تِجَارَةً لَنْ تَبُورَ (٢٩)لِيُوَفِّيَهُمْ أُجُورَهُمْ وَيَزِيدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّهُ غَفُورٌ شَكُورٌ (٣٠)فاطر
أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنْتُمْ مِنْ وُجْدِكُمْ وَلَا تُضَارُّوهُنَّ لِتُضَيِّقُوا عَلَيْهِنَّ وَإِنْ كُنَّ أُولَاتِ حَمْلٍ فَأَنْفِقُوا عَلَيْهِنَّ حَتَّى يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ فَإِنْ أَرْضَعْنَ لَكُمْ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَأْتَمِرُوا بَيْنَكُمْ بِمَعْرُوفٍ وَإِنْ تَعَاسَرْتُمْ فَسَتُرْضِعُ لَهُ أُخْرَى (٦)طلاق
فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَاسْمَعُوا وَأَطِيعُوا وَأَنْفِقُوا خَيْرًا لِأَنْفُسِكُمْ وَمَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ (١٦)إِنْ تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا يُضَاعِفْهُ لَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَاللَّهُ شَكُورٌ حَلِيمٌ (١٧)طلاق
وَأَنْفِقُوا مِنْ مَا رَزَقْنَاكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ فَيَقُولَ رَبِّ لَوْلَا أَخَّرْتَنِي إِلَى أَجَلٍ قَرِيبٍ فَأَصَّدَّقَ وَأَكُنْ مِنَ الصَّالِحِينَ (١٠)وَلَنْ يُؤَخِّرَ اللَّهُ نَفْسًا إِذَا جَاءَ أَجَلُهَا وَاللَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ (١١)
تغابن
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا جَاءَكُمُ الْمُؤْمِنَاتُ مُهَاجِرَاتٍ فَامْتَحِنُوهُنَّ اللَّهُ أَعْلَمُ بِإِيمَانِهِنَّ فَإِنْ عَلِمْتُمُوهُنَّ مُؤْمِنَاتٍ فَلَا تَرْجِعُوهُنَّ إِلَى الْكُفَّارِ لَا هُنَّ حِلٌّ لَهُمْ وَلَا هُمْ يَحِلُّونَ لَهُنَّ وَآتُوهُمْ مَا أَنْفَقُوا وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ أَنْ تَنْكِحُوهُنَّ إِذَا آتَيْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَلَا تُمْسِكُوا بِعِصَمِ الْكَوَافِرِ وَاسْأَلُوا مَا أَنْفَقْتُمْ وَلْيَسْأَلُوا مَا أَنْفَقُوا ذَلِكُمْ حُكْمُ اللَّهِ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ (١٠)وَإِنْ فَاتَكُمْ شَيْءٌ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ إِلَى الْكُفَّارِ فَعَاقَبْتُمْ فَآتُوا الَّذِينَ ذَهَبَتْ أَزْوَاجُهُمْ مِثْلَ مَا أَنْفَقُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي أَنْتُمْ بِهِ مُؤْمِنُونَ (١١)ممتحنه
می‌فرماید، گفتم برای گرفتن، دست دراز نکنید، اما برای اعطاء و کمک‌کردن دست دراز کنید! لذا در روایت فرمود: اگر مسلمانی، همسایه‌اش گرسنه باشد، خبر نداشته باشد، مورد مذمت و ملامت است که چرا خبر ندارد و اگر خبر دارد و به او کمک نمی‌کند مسلمان نیست.[18]
از یک طرف می‌گوید به کسی رو نیندازید، از یک طرف می‌گوید بگردید، فقیر را پیدا کنید و به او کمک کنید، «لِلْفُقَرَاءِ الَّذِينَ أُحْصِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ لَا يَسْتَطِيعُونَ ضَرْبًا فِي الْأَرْضِ يَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُم بِسِيمَاهُمْ لَا يَسْأَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا وَمَا تُنفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ»[19] فرمود: این صدقات برای آن دسته از فقرایی است که در راه خدا مانده‌اند و نمی‌توانند هزینه خودشان را تأمین کنند و از شدت خویشتن‌داری، کسی از فقر او خبر ندارد. دقت کنید، این دسته افراد را از سیمایشان می‌توانید بشناسید، آبرومندانه به آنها کمک کنید، آنها سراغ کسی نمی‌روند، اگر شما کمک کنید خدا باخبر است.
«من فتح على نفسه باب مسألة، فتح اللَّه عليه سبعين بابا من الفقر، لا يسدّ أدناها شي». وسائل الشیعه، ج 6، ص 306.
«مَن سَألَ غیرَ اللهِ استَحَقَّ الحِرمانَ». غررالحكم، ص 193.
«إِنَّ الْمَسْأَلَةَ لَا تَحِلُّ إِلَّا فِي إِحْدَى ثَلَاثٍ دَمٍ مُفْجِعٍ أَوْ دَيْنٍ مُقْرِحٍ أَوْ فَقْرٍ مُدْقِعٍ»، وسائل الشيعة، ج9، ص 447.
«شِیعَتُنا مَن لا یَسألُ الناسَ ولَو ماتَ جُوعاً». منتخب میزان الحکمه، حدیث 2888.
«مَن سَألَنا أعطَیناهُ، و مَنِ استَغنی أغناهُ اللهُ». اصول کافی، ج 2، ص 138.
«ماءُ وَجْهِكَ جامِدٌ يُقْـطِرُهُ السُّؤالُ». حکمت 346 نهج البلاغه.
امام صادق(ع): «لا تَسألْ مَن تَخافُ أن یَمنَعَكَ». أعلام الدین، ص 3.
ثلاثةٌ تُورِثُ الحِرمانَ: الإلحاحُ في المَسألَةِ، والغِيبةُ، والهُزءُ. تحف العقول، ص
«لَا تَقْطَعُوا عَلَى السَّائِلِ مَسْأَلَتَهُ ، فَلَوْلَا أَنَّ الْمَسَاكِينَ يَكْذِبُونَ ، مَا أَفْلَحَ مَنْ رَدَّهُمْ». کافی، ج 7، ص 240.
. لا تَرُدَّ سائلاً ولَو مِنشَطرِ حَبَّةِ عِنَبٍ أو شِقِّ تَمرَةٍ لا تَستَحِ مِن إعطاءِ القَليلِ؛ فإنَّ الحِرمانَ أقَلُّ مِنهُ. نهج البلاغة، حكمت ۶۷.
«صاحِبُ الحاجةِ لَم يُكرِمْ وَجهَهُ عن سُؤالِكَ فَأكرِمْ وَجهَكَ عن رَدِّهِ». بحار الانوار، ج 44، ص 196.
«لو يَعلَمُ السائلُ ما في المَسألَةِ ما سَألَ أحَدٌ أحَداً، ولَو يَعلَمُ المَسؤولُ ما في المَنعِ ما مَنَعَ أحَدٌ أحَداً». تحف العقول، ص 300.
«إنّ الرَّجُلَ لَيَسألُني الحاجَةَ فَاُبادِرُ بقَضائها مَخافَةَ أن يَستَغنِيَ عَنها فلا يَجِدَ لَها مَوقِعاً إذا جاءَتْهُ». عيون أخبار الرِّضا، ج ۲، ص ۱۷۹.
إِنْ أَعْطَى قُبِلَ مِنْهُ مَا أَعْطَى بِالشّكْرِ لَهُ وَ الْمَعْرِفَةِ لِفَضْلِهِ وَ طَلَبِ وَجْهِ الْعُذْرِ فِي مَنْعِهِ وَ أَحْسِنْ بِهِ الظّنّ وَ اعْلَمْ أَنّهُ إِنْ مَنَعَ فَمَالَهُ مَنَعَ وَ أَنْ لَيْسَ التّثْرِيبُ فِي مَالِهِ وَ إِنْ كَانَ ظَالِماً فَ إِنّ الْإِنْسانَ لَظَلُومٌ كَفّارٌ. رساله حقوقی امام سجاد(ع
«مَا آمَنَ بِي مَنْ بَاتَ شَبْعَانَ وَ جَارُهُ جَائِعٌ قَالَ وَ مَا مِنْ أَهْلِ قَرْيَةٍ يَبِيتُ فِيهِمْ جَائِعٌ يَنْظُرُ اللَّهُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ». وسائل الشيعة، ج12، ص 130
امام صادق(ع) فرمودند: «از کسی که می‌ترسید دست رد به سینه شما بزند، درخواست نکنید»
لذا درخواست خود را نزد افراد مهربان و رحیم ببرید.
امام صادق(ع) فرمودند: «سه چیز است که اگر رعایت نکنید شما را از رسیدن به درخواست‌تان محروم میکند: اصرار کردن در درخواست، غیبت کردن ، ریشخند زدن و بیهوده خندیدن.»
سائل را رد نکنید
بنابراین، از یک طرف، از درخواست کردن از دیگران نهی کرده‌اند، از طرف دیگر در مورد برخورد با سائل و سؤال‌کننده آدابی را بیان نموده‌اند. قرآن می‌فرماید: «وَأَمَّا السَّائِلَ فَلَا تَنْهَرْ»
سائل را رد نکنید. پیامبر(ص) فرمود: سائل را رد نکنید، اگر نبود اینکه بعضی از گدایان دروغ می‌گویند؛ کسی که سائل را رد می‌کرد، هرگز رستگار نمیشد.
چون بعضی از گداها دروغ می‌گویند خدا از سر تقصیرات ما می‌گذرد که رد می‌کنیم و الا کسی رستگار نمیشد. لذا شما بنا را بر این نگذارید که گدا دورغ می‌گوید.
از اعطای کم، حیا نکنید
امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: از اعطای کم، حیا نکنید زیرا دست خالی رد کردن بدتر از کم، عطا کردن است.
برای یک گدا ذره‌ذره‌ها خیلی است، نگویید کم است، به او بدهید. یا اگر کسی از تو طلب قرضی کرد، همه‌اش را نمی‌‌توانید بدهید، هر اندازه که می‌توانید کمک کنید، چون کم است، حیا نکنید. امام‌حسین(ع) فرمودند: کسی که از شما درخواست میکند، آبروی خود را نزد شما بُرده است، شما با رد کردن او، آبروی خودتان را نبرید و به او کمک کنید.
کسی از من درخواستی کند، برای برآوردن حاجتش می‌شتابم
امام باقر(ع) می‌فرمایند: اگر درخواست‌کننده‌ها می‌دانستند در این درخواستشان چه چیزی نهفته است، طلب نمی‌کردند. و اگر آن کسی از او سؤال می‌شود می‌فهمید در کمک نکردن چه چیزی نهفته است، هیچ کس، احدی را رد نمی‌کرد.[14]
امام صادق(ع) فرمودند: کسی از من درخواستی کند، برای برآوردن حاجتش می‌شتابم، زیرا می‌ترسم از جای دیگری کارش حل شود و وقتی من می‌خواهم به او کمک کنم، حاجتش برآورده شده باشد.
«دَعوةٌ في السِّرِّ تَعدِلُ سبعينَ دَعوةً في العَلاَنِيَةِ». منتخب ميزان الحكمة، ص 198. درخواست کردن
فرد در‌خواست‌کننده هم باید آدابی را رعایت کند. امام سجاد(ع) فرمودند: اگر کسی به درخواست شما پاسخ داد، هر چه داد، قبول کنید، تشکر کنید و حق معرفتش را به جا بیاورید؛ اگر هم نداد عذرش را بپذیرید و به او خوش‌گمان باشید و بدان اگر نداده مال خودش بوده و نمی‌خواسته بدهد. حتی اگر داشت و نداد و علیه شما ظلمی کرد، نباید علیه او حرفی بزنید.
نباید غر بزنیم، هر چه به شما دادند، خدا را شکر کنید، خدا بیشتر به شما می‌دهد «لَئِن شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ»[17]
برای کمک‌کردن به دیگران دست دراز کنید
این نظام رفتاری و اخلاقی سائل و مسئول در اسلام است که اگر در جامعه جاری شود رفتار و اخلاق کریمانه، عفیفانه و ایثارگرانه‌ای در جامعه شکل می‌گیرد. از یک طرف خدا به مؤمن اجازه نمی‌دهد به سادگی اظهار فقر کند، از طرفی به مؤمنین دستور می‌دهد کریم‌المراجعه باشید. کسی به شما مراجعه کرد او را رد نکنید و از طرف دیگر به مؤمنین سفارش میکند، بگردید، فقرا را پیدا کنید و به آنها کمک کنید.
می‌فرماید، گفتم برای گرفتن، دست دراز نکنید، اما برای اعطاء و کمک‌کردن دست دراز کنید! لذا در روایت فرمود: اگر مسلمانی، همسایه‌اش گرسنه باشد، خبر نداشته باشد، مورد مذمت و ملامت است که چرا خبر ندارد و اگر خبر دارد و به او کمک نمی‌کند مسلمان نیست.
از یک طرف می‌گوید به کسی رو نیندازید، از یک طرف می‌گوید بگردید، فقیر را پیدا کنید و به او کمک کنید، «لِلْفُقَرَاءِ الَّذِينَ أُحْصِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ لَا يَسْتَطِيعُونَ ضَرْبًا فِي الْأَرْضِ يَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُم بِسِيمَاهُمْ لَا يَسْأَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا وَمَا تُنفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ»
فرمود: این صدقات برای آن دسته از فقرایی است که در راه خدا مانده‌اند و نمی‌توانند هزینه خودشان را تأمین کنند و از شدت خویشتن‌داری، کسی از فقر او خبر ندارد. دقت کنید، این دسته افراد را از سیمایشان می‌توانید بشناسید، آبرومندانه به آنها کمک کنید، آنها سراغ کسی نمی‌روند، اگر شما کمک کنید خدا باخبر است.
امام حسین(ع) هرگز برای خود طلب آب نکرد
امام حسین (ع) در واقعه کربلا و آن شرایط سخت، با اینکه آنقدر تشنه بودند که آسمان را دود می دیدند؛ هرگز برای خود درخواست آب نکردند. حضرت در آنجایی که از شدت فشار واجب بوده، از دشمن برای علی‌اصغر(ع) طلب کردند که آنجا هم او را شرمنده رباب کردند.
یک جای دیگر هم از امام حسین(ع) طلب آب شد. آنجا که علی اکبر(ع) از ایشان طلب آب کرد.
روایت فرمود: اگر چیزی ندارید، چیزی به درخواست کننده بگوئید و دلش را خوش کنید، لذا حضرت فرمود: «هات لسانک»، زبانت را جلو بیاور. نمی‌خواست علی اکبر(ع) را همینطوری رد کرده باشد.
الحمدلله اولا و اخرا و ظاهرا و باطنا
+ نوشته شده توسط جان نثاری علی رضا در دوشنبه بیست و پنجم مرداد ۱۳۹۵ و ساعت
18:38 |